Więźba dachowa jako trwały szkielet dachu

Dach jest zwieńczeniem budowy całego domu, jednak, wbrew pozorom, najważniejsze w nim nie jest pokrycie. Dużo bardziej istotne z punktu widzenia wytrzymałości i trwałości jest więźba dachowa, czyli szkielet, na którym opiera się cały dach. Od solidności jej wykonania zależy nie tylko wygląd zewnętrzny dachu, ale też bezpieczeństwo domowników.

Więźba dachowa jest elementem, który należy dokładnie i w szczegółach zaplanować już na etapie projektu domu. W tym przypadku warto zaufać fachowcom – konstrukcja musi być zaprojektowana i wykonana perfekcyjnie. Nawet najdrobniejsze pomyłki czy niedociągnięcia mogą oznaczać w dłuższej lub krótszej perspektywie problemy, a co za tym idzie – także wydatki. Niewielki błąd wykonawczy może bowiem naruszać stabilność i solidność całej konstrukcji. A przecież dach ma być wytrzymały, by przetrwać w niezmienionym stanie przez długie lata.
Więźbę dachową należy dobrać tak, by spełniała wszelkie normy budowlane, a także zapewniała sztywność i solidność całej konstrukcji. Trzeba bowiem pamiętać, że musi ona udźwignąć zarówno ciężar pokrycia dachowego, jak i jego ocieplenia. Już na etapie projektowania warto też zadbać o to, by wykonanie więźby pochłonęło jak najmniej drewna. Nie znaczy to, że mamy oszczędzać na bezpieczeństwie – po prostu projekt powinien być jasny, przejrzysty, by jak najmniej drewna odpadało w postaci ścinek.

Krokwie – główne elementy każdej więźby
Wbrew pozorom, każda więźba dachowa jest inna. Jej budowa zależy od kształtu budynku, rodzaju planowanego dachu, a także tego, czy poddasze będzie użytkowe czy też nie. Każda więźba dachowa składa się niemal z takich samych elementów. Cała konstrukcja dachu opiera się na krokwiach, czyli drewnianych belkach, grubych na co najmniej 5 cm, prostokątnych w przekroju. Są one pochylone pod różnym kątem. Krokwie są rozstawione na odległość około jednego metra lub kilkanaście centymetrów mniej lub więcej. Odległość między krokwiami ma spore znaczenie w przypadku doboru okna dachowego połaciowego. Zawsze warto wybierać takie, które zmieści się między krokwiami i nie będzie konieczne przerabianie konstrukcji dachu. Krokwie opierają się na kalenicy, czyli górnej krawędzi dachu oraz płatwiach kalenicowych, czyli poprzecznych, poziomych belkach, które stanowią doskonałe wzmocnienie dla całej konstrukcji.

Krokwiowo-belkowa – najprostsza do wykonania
W domach jednorodzinnych najczęściej występują trzy rodzaje więźb dachowych: krokwiowo-belkowa, płatwiowo-kleszczowa oraz jętkowa. Najprostszą z nich jest więźba krokwiowo-belkowa. Najlepiej sprawdza się w przypadku budynków, w których rozpiętość dachu nie przekracza 7 metrów, a połać dachowa jest nachylona pod kątem większym niż 45 stopni. Jest więc doskonała w przypadku małych domów, stawianych na niewielkich działkach lub domków letniskowych, które mają lekką konstrukcję. W więźbie krokwiowo-belkowej krokwie opierają się na górze na kalenicy, a na dole na poziomych belkach. Optymalna długość krokwi w tego rodzaju więźbie to 5 metrów. Jeśli będą dłuższe, konstrukcja dachu może okazać się niestabilna i narażona na zniszczenia.

Płatwiowo-kleszczowa – do domów jednorodzinnych
Najczęściej stosowaną więźbą na dachach domów mieszkalnych jest więźba płatwiowo-kleszczowa. Idealnie sprawdzi się na dachach zarówno niemal płaskich, jak i bardzo stromych. Można ją bez obaw zastosować na dachach jednospadowych i dwuspadowych. W przypadku tego rodzaju więźby rozpiętość dachu może już być dużo większa niż w przypadku więźby krokwiowo-belkowej. Budynek może mieć nawet 16 metrów, jednak optymalnie byłoby, by rozpiętość dachu miała maksymalnie 12 metrów. Każdy kolejny metr to większe ryzyko, że konstrukcja może się nie sprawdzić na przestrzeni lat.

W przypadku tej więźby wiązary, czyli główne elementy nośne konstrukcji dachu występują w dwóch rodzajach. Wiązary główne są postawione w odległości od 3 do 5 metrów. Są złożone z dwóch opartych na płatwiach krokwi, dwóch słupów i dwóch kleszczy – te ostatnie są umiejscowione po obu stronach i obejmują pozostałe elementy konstrukcji. Drugi rodzaj wiązarów – pośrednie – nie mają słupów i kleszczy, złożone są tylko z dwóch opartych na płatwiach krokwi. Dzięki temu rodzajowi więźby, ciężar dachu nie jest oparty na ścianach nośnych budynku, gdyż sporą część obciążenia dźwiga strop poddasza. Ten rodzaj więźby jest więc trwalszy i jednocześnie bardziej bezpieczny dla całej konstrukcji dachu.

Jętkowa – idealna na duże dachy
Trzecia popularna więźba to rozwiązanie, które sprawdzi się przede wszystkim w dużych budynkach o sporej rozpiętości połaci dachowych. Jętki, czyli główne elementy tego rodzaju konstrukcji, to specjalne belki poziome, które łączą ze sobą dwie przeciwległe krokwie. Zadaniem jętek jest utrzymanie sztywności całej konstrukcji oraz nośności krokwi. Więźba jętkowa to doskonałe rozwiązanie w przypadku budynków, w których planowane jest poddasze użytkowe. Dzięki niej można uzyskać taki kształt pomieszczeń, jaki zamarzy się inwestorowi. Więźba jętkowa składa się z długich krokwi (co najmniej 4,5 metra długości, które łączą się na górze w kalenicy, a na dole opierają się na płatwi, która położona jest wzdłuż ściany zewnętrznej budynku.

Dodatkowo, dla wzmocnienia i zwiększenia stabilności konstrukcji, przeciwległe krokwie są ze sobą połączone za pomocą jętek. Aby ten rodzaj więźby dachowej faktycznie był trwały i bezpieczny, trzeba pamiętać, by jętka łączyła ze sobą krokwie na odpowiedniej wysokości. Maksimum jest tu 4,5 metra, jednak większość inwestorów i tak decyduje się na nieco mniejsze wysokości. Ważne jest, by jętka nie zaburzała funkcjonalności poddasza, a więc pozwalała na swobodne przebywanie we wnętrzu. 4,5 metra to faktycznie bardzo wysokie poddasze, można więc zamontować jętki sporo niżej.

Popularne kratownice – na duże hale i nie tylko
Oprócz trzech wyżej wymienionych więźb dachowych, dużą popularnością cieszą się też wiązary kratowe. Są to jednak konstrukcje, które rzadko można spotkać w budownictwie jednorodzinnym czy nawet wielorodzinnym, natomiast są na porządku dziennym w przypadku projektowania i wykonywania dużych hal fabrycznych. Wiązary kratowe mogą być stalowe lub drewniane – te drugie cieszą się coraz większym zainteresowaniem inwestorów. Co więcej, coraz częściej sięgają po nie projektanci domów jednorodzinnych. Choć nadal korzystają z tego rozwiązania dość rzadko, być może trwałość i bezpieczeństwo tego rodzaju więźby sprawi, że wiązary kratowe wejdą na co dzień do projektów domów jednorodzinnych.

Konstrukcje w kratkę są lekkie, łatwe w wykonaniu i przede wszystkim – sporo tańsze od innych popularnych rodzajów więźb dachowych. Co więcej, pomimo lekkości są bardzo wytrzymałe i naprawdę solidne. Na tego rodzaju więźbie ciężar rozkłada się równomiernie, nie ma więc obawy, że któryś z elementów jest nadmiernie obciążony i jego wytrzymałość będzie krótsza niż innych elementów więźby.

Materiał musi być doskonały
Dobierając rodzaj więźby do konkretnego projektu budynku czy indywidualnych potrzeb warto zdawać sobie sprawę, że ważny jest nie tylko sposób postawienia więźby, ale też materiał, z jakiego zostanie ona wykonana. Nie każde bowiem drewno nadaje się do tego, by stanowić szkielet dachu naszego wymarzonego domu. Drewno musi być naprawdę dobrej jakości, a przy tym odpowiednio przygotowane.

O jakości, trwałości i wytrzymałości całej więźby dachowej świadczy przede wszystkim gatunek drewna, stopień jego wilgotności oraz sposób obróbki drewna. Więźba dachowa powinna być wykonana z twardego i wytrzymałego gatunku drewna. Oczywiście, najlepsze jest drewno rodzime, które kosztuje znacznie mniej niż wytrzymałe, szlachetne drewno egzotyczne. W naszych warunkach klimatycznych najtwardsze są: dąb, wiąz, modrzew i cis.

Jednak to nie ich drewno jest najpopularniejszym materiałem do wykonywania konstrukcji dachowych. Najczęściej szkielet dachu wykonywany jest z sosny, świerku czy jodły. Ich sekret tkwi nie tylko w dobrej jakości drewna, ale też odpowiednim sposobie impregnacji. Pamiętajmy również, że na więźbę dachowo trzeba wybierać drewno bardzo suche, najlepiej suszone komorowo. Jego wilgotność nie powinna przekraczać kilkunastu procent. Im wyższy wskaźnik wilgotności, tym bardzie powinien nas skłonić do poszukania innego rodzaju drewna lub innego producenta.

Więźbę powinien wykonać fachowiec
Wykonanie więźby dachowej to zadanie dla specjalisty. To najważniejszy element każdego dachu, musi więc być wykonany idealnie. Tu nie ma miejsca na nawet drobne niedociągnięcia, bo mieszkańcy budynku będą za nie płacić na wiele sposobów, nie tylko finansowych. Błędy w wykonaniu konstrukcji dachu szybko się zemszczą – dach będzie niestabilny, czasem krzywy, a położone na nim dachówki będą prezentować się nie najlepiej. Więźbę wykonuje się raz w życiu podczas budowy domu. Nawet, jeśli koszty jej wykonania przez fachowca są spore, nie warto na siłę poszukiwać tanich ofert od specjalistów od budowy dachów, którzy na pewno nie zagwarantują wysokiej jakości usług. Perfekcyjnie wykonana więźba kosztuje – ale za to będzie służyć przez wiele lat, gwarantując bezpieczeństwo i spokój domownikom.